Euskararen atlasak: eginikoak eta egitekoak

Orain dela gutxi arte, euskararen bariazioari buruzko ikerketak ikuspegi daitopiko batez egin dira gehienbat. Orain dela mende eta erdi, L.Bonaparte, dialekto eta azpidialektoen mapa ospetsuaren (1833) egilea, aitzindaria izan zen horrelako lanetan garai hartako Europan, eta orduz geroztik, bariazioaren arloan egindako ikerketetan, hizkuntzaren historiari buruzko lanak albo batera utzita (Michelena 1976, 1988, Lakarra 2006, 2011, Igartua 2012... ), dialekto tradizionalak eta herri hizkerak ikertu dira ia modu esklusiboan (Aurrekoetxea 1992, Ibarra 1995, Zuazo 1998, 2003, Camino 1997, 2004, Coyos 1999, Makazaga 2010, besteak beste) eta  azken urteetan arlo horretan eginiko proiektu nagusiak ere azterketa mota horien ingurukoak izan dira, hala nola Euskararen Herri Hizkeren Atlasa (Aurrekoetxea & Videgain 1993, Euskaltzaindia (2008-2020). Ostera, azken hamarkadetan errealitate soziolinguistikoak aldaketa nabarmenak izan ditu Euskal Herrian eta bereziki Iparraldean. Lehenik eta behin, hizkuntzen bilakaerak eta, batez ere, biztanleria osoarekiko hiztunen proportzioak izan dute eragina, baina baita transmisio baldintzetan izandako aldaketa oso nabarmenek ere, eta bereziki euskal hizkuntzen gizarte sarearen dentsitatea ahuldu izanak, Iparraldean tradizioz euskaldunak izandako eremu gehienetan. Paradoxikoki, eremu hiritartuenean, historikoki hiztunak kokatu izan diren lurraldetik kanpo neurri handi batean, non euskarak berriki baldintza berrietan hedatzeko aukera izan baitu, antzeko egoerak ematen dira. Alde batetik, euskara batua lau bat hamarkadaz hedatzen joan da, eta gaur egun erreferentzia garrantzitsu bat da hiztun askorentzat. Aldi berean, aro modernoan eta, bereziki, azken lau hamarkadetan dinamismo handiagoa izan duten Hegoaldeko hizkeren eta bereziki gipuzkoarraren eragina gero eta handiagoa izan da, hizkera horietako hiztunak nagusi direlako difusio handieneko ikus-entzunezko hedabidetan eta literaturan, baita euskara estandarraren garapenean ere. Akitanian, eragin hori are indartsuagoa da presentzia nabarmena duelako irakaskuntza eta transmisio erakundeetan, eta migrazio fenomenoek ere, oso arruntak muga inguruan, presentzia hori indartzen dute. Fenomeno horiek joera finkatuei erantzuten diete, eta badirudi haien eraginak nabariak izango direla etorkizunean ere.

KOKALEKUA : 3 Av. Jean Darrigrand, 64100 Bayonne, Francia. Nola iritsi: https://drive.google.com/file/d/1cjN4TPBgwGcuZjmioYWcZFbDILgYRFib/view?usp=sharing