Hemendik betikotasunera: Eta apokalipsia ez bada inoiz iristen?
Jesús Zamora Bonillak, UNEDeko Filosofia Fakultateko dekano eta Logika eta Zientziaren Filosofiako katedradunak, barregarritzat hartzen ditu etorkizunari buruz entzuten diren mezu apokaliptiko batzuk, beroketa globala edo adimen artifizialari buruzkoak. Lehenengoari dagokionez, munduaren zati handi batean zailtasunak eragingo dituen arazo larri eta erreala dela uste du, baina ez leku guztietan, eta "inola ere ez du zibilizazioaren amaiera eragingo. Zibilizazioa batzuentzat hain onuragarriak izango ez diren egoera berrietara egokituko da". 100 milioi urte barru, agian, ez da gizakirik egongo, baina milioi bat edo biren barruan, ziurrenik, bai. "Batez ere asko garelako. Populazioaren erdiarekin (8.000 milioi) amaituko luken hondamendi handi bat irudikatuta ere, 4.000 milioi inguru izaten jarraituko ginateke, hau da, duela 50 urte Lurrak zuen populazio bera. "
Zibilizazioa aldatuz joango da, baina giza zibilizazioak bere horretan jarraituko du. Klima beroagoak bizi-baldintzak aldatuko ditu eta herrialde batzuetan ondorio positiboek negatiboak gaindi ditzakete. "Andaluziak Egiptoren antz handiagoa izango du, baina Egiptoko zibilizazioa ez zen beroaren ondorioz desagertu. Giza migrazioak betidanik izan dira, eta gaur egungoak ez ditut uste klimagatik gertatzen direnik, baizik eta arazo premiakoengatik ".
Jesús Zamorak esan zuenez, munduak BPGaren % 10 eta % 30 artean gal dezake mendearen amaieran tenperaturak gora egin ahala. Baina "urteko % 3ko hazkundearekin, 2100. urterako BPG globala egungoa halako 10 izango litzateke; beraz, % 30eko murrizketarekin, egungoa bider 7 izango litzateke". "Gu gure birraitona-amonak baino 10 aldiz aberatsagoak gara, eta gure birbilobak gu baino 7 aldiz aberatsagoak izango lirateke".
Teknologien mehatxuari buruzko mezu "katastrofistei" dagokienez, Jesus Zamorak ez ditu ukatzen pribatutasunaren aurkako erasoak, baina "aurre egin behar diegun arazoak izango dira, eta ez zibilizazioaren existentziarako arriskuak. Aipatzen diren adibide gehien-gehienek ez diete pertsona-kopuru handiei larriki eragiten". Algoritmo alboratuetan egon daitezkeen diskriminazioak gizartean jada existitzen direnekin alderatu behar dira. "Arrisku horiek ez digute gizarte erabat bizigabea sortuko. Orain dugunaren arazo-katalogo ezberdin bat izango dugu. Deep Learninga orain ikusezinagoak zaizkigun diskriminazioak identifikatzeko ere erabil daiteke ".
Jesus Zamoraren ustez, adimen artifizialak gure buruak irakurtzeko duen gaitasuna puztu da. "Baliteke, irudi-katalogo mugatu baten artean, makinak jakin ahal izatea zer ari zaren begiratzen, baina oso sinesgaitza egiten zait kalean dabilen pertsona bati aplikatzen zaion eskaner bat egotea, bera ohartu gabe atzo irakurtzen egon zen liburua identifikatzen duena, bere burmuinari begira bakarrik. Uste dut erabat ezinezkoa dela, ez egungo teknologiarekin, ez beste edozeinekin."
Ulertzen du Rafael Yuste neurozientzialariak aldarrikatzen duen zibereskubideen gutuna; izan ere, teknologia berriak gure intimitatea inbaditzeko aukera ematen du, eta orain arte ez zen bideragarria, baina telefonoa asmatu zenean gu espiatzeko aukera ere sortu zen. Logikoa da araudi etiko bat egotea aukera berrien aurrean. IA gizarteak arrazoizkotzat jotzen duen moduan erabiliko da azkenean. "Adimena irakurtzeko gai den makina bat egoteko probabilitatea oso txikia da; izan ere, neurona bakoitza garunean zer egiten ari den detektatu ahal izan arren, burmuin bakoitzak modu ezberdinean erreakzionatzen du ideia edo kontzeptu beraren aurrean. Pertsona baten konexio neuronalek ez dute bestekin antzik, eta, beraz, ez dago burmuin bakoitza zer pentsatzen ari den jakiteko makinarik ".
Jesús Zamorak, ordea, uste du aurrerapen zientifikoak eta teknologikoak berezko mugak dituztela, nahiz eta oraindik muga horietara iristetik urrun egon. Aurkikuntza apartak egin ahal izango ditugu, baina "lehenago edo geroago, deskubritu daitekeen ia guztia deskubrituko dugu". Aldaketa teknologikoek paradigma-aldaketarik ekarriko ez duten unea iritsiko da, eta jendeak usteko du dagoeneko ikasi duela errealitateari buruz ikas genezakeen guztia.
Gure bilobek gugandik jasotako arazo batzuk izango dituzte, baina egoerara egokituko dira. "Ortzadarrean ez dago garapen soziala geldituko dela iragartzen duen itzalik. Lan apalgarrien beharra ahalik eta txikiena izango da, askoz ere indarkeria eta esplotazio gutxiagoko gizartea sortuko da, epe luzera ongizate ekonomikoaren eta naturaren babesaren arteko oreka aurkituko dugu".
Antropozeno kontzeptuak erabilera ideologikoa du. Egia da lurraren itxura aldatzen ari garela, baina nekazaritza asmatu genuenetik ari gara aldatzen. Europa baso bat zen duela 5.000 urte, eta orain laborantza-lurrez beteta dago. Jesús Zamorak kritikatzen duena da antropozenoa bezalako kontzeptu zientifiko bat ideologiko bihurtzen dela. Kontakizun bat sortzen ari da, "Historiaren bilaua" nor den argi gera dadin, eta, horrela, bilauak sortzen ari dira, hala nola kapitalozenoa, eurozenoa, ekonomozenoa edo soziozenoa. "Narratiba honetan bakoitzak nahi duen bilaua jartzen du".
Apokalipsiak liluratzen gaitu. "Mezu apokaliptikoek denak bat egitea eragiten du. Amaiera duten istorioak gustatzen zaizkigu. Mundua bukatzea ondo amaitzen den narratiba bat da, amaiera hitza idazten dugulako". Haserre moralagatik ere gustatzen zaigu, hau da, zibilizazioak kolapsatu egingo du, funtsean merezi duelako, eta baita "istorioaren protagonista egiten gaituelako ere. Mundua arriskuan dago eta nik salba dezaket. Historiako une kritiko batean pertsona berezi bihurtzen zaitu".
Jesús Zamorak erronka intelektual eztabaidagarriagoa planteatzen du. Etorkizun sakon horretan, zer izango da aurrerapen teknikoa gelditu eta ehunka mila urtera bizi diren gizakien bizitzari "zentzua" emango diona? Gure bizitzei zentzua ematen diena aurrerapena da (grezieraz, "próodos"), baina etorkizuneko milaka urteko izakientzat ez du pizgarri gisa balioko. Bizitza seguru izango dute, indarkeriarik ezaren formula aurkituko dute eta bizi-itxaropena oso luzea izango da. Kulturan ia dena asmatuko zen. Musika, poesia edo arte forma guztiak asmatuta egongo dira. Ez da esploratu gabeko lurralderik egongo. "Ezin dut imajinatu zerk motibatuko dituen gure ondorengoak". Jesus Zamorak ere ez du uste Jainkoaren ideia erakargarria izango zaienik. Agian erlijio berriak sortuko dira, baina ideia ez da horren erakargarria izango. "Baina hau nire aieru bat besterik ez da".
Jesús Zamora Bonilla Contra Apocalípticos: Ecologismo, Animalismo, Posthumanismo (Shackleton Books, 2021) liburuaren egilea da.
