Zainketen balioa kuantifikatzeak ez du esan nahi gizatasuna kentzen zaienik
"Zaintzak" zer esan nahi duen ez dago adostuta, eta are gutxiago agenda publikoan gobernuen betebehar gisa sartzen denean. "Aurrekontu batera itzultzen badugu zainketa-beharra, 10 aldiz biderkatu daiteke beharrak identifikatu ahala". Mª Ángeles Durán CSICeko Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Nagusiko soziologoak parte hartu du Emakundek antolatutako Ikastaroan, UPV/EHUren Uda Ikastaroen barruan, “pasos hacia una sociedad que ponga el cuidado de la vida en el centro” izenburupean.
"Zainketen beharra ez dator bat eskari esplizituarekin; behar handiena dutenek beren kabuz zaintza lortzeko zailtasun handienak dituzte", hau da, haurrak, adineko jende zaurgarria, gaixoak eta mendekotasuna duten pertsonak. Zeini eskatuko diote, zuzeneko senitartekoei ala Estatuari? Familian, nori, emakumeei? Zer mugarekin, zer ordainekin? Eta Estatuari badagokio, zein erakunderi eta zein argudiotan oinarrituta?
Mª Ángeles Duránek etxeko lanen eta zainketen arteko bereizketa zaila azpimarratu zuen, are gehiago zeharkako zainketen balioa BPGarekin alderatuta kalkulatu nahi bada. Erosketak egitea, etxea eta arropa garbitzea edo janaria prestatzea zaintzea al da?
Etxeetan elikagaiak ekoiztea ordaindu gabeko lana da, eta, beraz, BPGaren barruan ez da sartzen. Kontrakoa gertatzen da erabilitako energiari buruz edo etxeko tresnen eta horien garbiketaren kostuari buruz hitz egiten badugu. Eustatek bere "denbora-aurrekontuei buruzko inkestan" emandako datuetan oinarrituta, Euskadin, pertsonen % 95ek etxean jan ohi dute; hau da, egunero 5,5 milioi otordu egiten dituzte gosari, bazkari eta afarien artean. Egunero 1,83 milioi ordu behar dira etxeko elikadura-zerbitzu ordaindu gabe hori betetzeko. Hau da, urtean 670 milioi lanordu familiari jaten emateko.
Kopuruak jantokietan (eskolakoak edo enpresakoak) eta jatetxeetan egiten diren otorduekin haztatuta, etxeetako ekoizpen-mota horren balioa eguneko 36.2 milioi eurokoa izango litzateke, hau da, urteroko BPGaren % 17,65.
Eustatek "etxeko denbora" kapituluan jasotako zainketen zeharkako beste funtzio batzuek, batez beste, egunean 2 ordu eta 5 minutu eskatzen dituzte 16 urtetik gorako biztanleentzat; beraz, "etxeko zeharkako zaintza multzo horren ekoizpenaren balioa BPGaren % 75 izango litzateke".
Txanponaren beste aldea denbora da. Zer jarduerari kendu beharko litzaioke denbora zaintzan aritzeko? Zein taldek edo nork egin beharko luke? Eta zein da zaintzaileak jasan dezakeen lankarga estresean erori gabe edo aukerarik galdu gabe? Mª Ángeles Duránek ez du zeregin horietan genero-desberdintasuna alde batera uzten. "Zaintza etxe barruan birbanatzea ez da lan erraza, kulturalki oso errotuta dauden egoerak baitira".
Diru-ordainik gabeko zereginak dira, eta, beraz, zaila da jardueraren merkatuko prezioa kalkulatzea; horregatik, adierazleak, funtsean, emandako denboran oinarritzen dira. Beste kontzeptu abstraktuago bat sortu da, "zaintza-kontsumoaren unitatea" moduan itzuli daitekeena euskaraz (unidad de consumo de cuidado jatorrian). Datuak zehatz-mehatz azaldu ondoren, Mª Ángeles Duránek honako ondorio hau atera du: "Euskadin egun egiten den zaintza lanaldi osoko lanpostu moduan hartuko bagenu, 918.586 lanpostu ikusezin eta ordaindu gabe izango lirateke".
Mª Ángeles Duránek nabarmendu du zainketen balioa neurtzeak ez duela esan nahi gizatasuna galtzen denik. Beharrezko tresna da arazoak sakon ezagutzeko eta konpontzeko modua bilatzeko.
Zaintzak eraldaketa demografikoak, sozioekonomikoak eta ideologikoak izan ditu eta izango ditu. Hau da, gobernuen gizarte-politiken motaren eta intentsitatearen araberakoa da. Etorkizun hurbilean, diru-sarrera publikoak % 20 inguru murrizten badira, zaintza lanak gizarte-inboluzioa ekar dezake.
Familiek askoz denbora gehiago eman beharko dute kanpora atera ezin diren zerbitzuetan. Emakumeek denbora gehiago emango lukete lanean. Konfinamenduan haurtzaindegiak, ikastetxeak eta adinekoen arretarako eguneko zentroak desagertu ziren. Lan hori guztia emakumeen eskuetara itzuli zen batez ere, askok alde batera utzi behar izan zituzten beren lanpostuak seme-alabak eta gurasoak zaintzeko. Atzerapauso erraldoia.
Pandemiaren harira esan izan da zainketak etorkizuneko enplegu-gune gisa agertu direla, ordu asko kontsumitzen dituztelako eta bestelako enpleguekin bateraezinak direlako. "Gizarte bakoitzak hala erabakitzen badu, etorkizunean lan-sektore izango da. Zaintza lan bihurtzen bada, aurrekontu publikoak eta pribatuak goitik behera aldatuko dira. "
Espainian, INEren datuen arabera, etxe batean egiten den guztia zaintzea dela uste bada zentzu zabalean, inbertitutako orduak zerbitzuen sektorean lanaldi osoko 28 milioi enpleguren parekoak dira.
Egoitza geriatrikoak
Pandemiak erakutsi digunez, "Ez zuten funtzionatu, erabakiak hartu behar dira. Egoitzetan nabarmena izan da langile gutxi zeudela eta ez zela erraza osasun-sistemara sartzea.
Egoiliar bakoitzeko legezko gutxieneko ratioa (0,45 zuzeneko tratuko egoiliar bakoitzeko) enplegatu kopuruari dagokio, baina ez pertsona horrek lan egindako orduei. Bizi izandako egoera zuzendu nahi bada, egoitza horien benetako kostua egungoaren bikoitza izan daiteke. Nork ordainduko du hobekuntza? Mª Ángeles Duranen arabera, egoitzak garestitzen badira, gutxi batzuek bakarrik ordaindu ahal izango dute, eta egoiliarrak ez dute arretarik jasoko edo etxeetara itzuliko dira, hau da, emakumeengana.
Ez da nahikoa oinarrizko zerbitzuak txalotzea, baliabideak ematen hasi behar dugu: horrek denbora eta dirua eskatzen du.
