Errusiak Ukrainari egindako erasoa eta EB berrabiarazteko ondorioak

Mariola Urrea: Beti gogoan izan behar genuke geure interesak baino zerbait gehiagori aurre egiten diogula. Fernando Valenzuela: EBnak bizi den likido amniotikoari erasotzen ari da Putin.

Ukrainaren lurralde-subiranotasunari egindako erasotik haratago, erasotzeko ekintza horrek EBren mehatxua da. Oinarri horretatik abiatuta, Mariola Urrea Errioxako Unibertsitateko irakasleak 5 puntutan antolatzen zuen bere azalpena. “Errusiak Ukrainari egindako erasoa eta horrek EBren berrabiarazteko dituen ondorioak” izeneko ikastaroan egin zuen.

Begien bistakoa dirudien arren, ez da hala. Gerran gaude. Ez da hala herritarren iruditeri kolektiboan. Gerra ez da gerra-aniztasuna baizik. “Uste dut gure agintariak Errusiak Ukrainaren aurka duen gerran baino ez direla jartzen, besteak hirugarren estatu gisa, gerra horren behatzaile gisa, baina bada beste gerra bat, Errusiak nazioarteko ordena liberalaren aurka libratzen duena, non jokoaren arauak zehazten baitira, non EBko herrialdeak —baita Espainia ere— eroso sentitzen baitira. Gerra batean sartuta gaude, Ukrainaren subiranotasuna baino zerbait gehiago jokatzen den gerra batean".

Oinarrizko ideia hori hirugarren batekin lotzen zuen, non Mariola Urreak uste baitzuen “gutxienez bi horiek, gerra gehiago daudelako, baina bi horiek gutxiago dira irabazi behar ditugunak. Oso zaila izango den neguari aurre egin behar diogu; Eutsi, eta limurtzea ere bai, hau da, EB gai izatea aurrean duenari esateko nahi duena ezin duela egin, hari aurre egin gabe.

Ziur aski, lehen gerraren amaiera Rusia–Ukraina amaiera negoziatua izango da, hala izatea komeni da, baina prezipitaziorik gabe, dagoeneko alarma-hotsa ematen baitigu inflazioak edo neguak energia-hornidurarik gabe. Gerra laburtu behar dugu, baina zer kostutan? Akordio orekatua eta iraunkorra behar dugu denboran.

Hori dela eta, Mariola Urrea bosgarren puntuan lotzen da demokrazien ahultasunarekin, gobernariek hauteskundeen emaitzen aurrean duten mendekotasuna baino ez baita. Herritarrek, gauzak korapilatzen badira, erabakiak hartzen ari direnei konfiantza ez berritzeko joera dute, testuinguru horretan oso egokiak direlako. “Hori gobernariek eta Putinek dakite. Agian, herritar garen aldetik, erantzukizuna geure gain hartzea dagokigu. Agian gehiegizkoa hilkorrentzat, baina gogoan izan beharko genuke geure interesak baino zerbait gehiagori egin behar diogula aurre.

Mariola Urreak beste hainbeste ideiatan emandako bost hausnarketa, lexiko berri batekin. EBren autonomia estrategikoa, 2016. urtean aipatu zena segurtasunaren eta defentsaren arloan, baina ezer baino anbiguoagoa, pandemiarekin gorpuzten hasi eta osasunarekin harremanetan jarri arte, gero Txinarekiko teknologia-urritasunarekin (txip-ak edo maskarak). Kontzeptua aldatu egin zen subiranotasun estrategikoaz hitz egiteko.

Horietan, Errusiak Ukrainari egindako erasoa iristen da, eta Europako autonomia estrategikoaren ideia segurtasunarekin eta defentsarekin lotzen da berriro. Europa arduratzen da horretaz edo Europako herrialdeak NATOren paperean desagertzen dira? Urrearen aburuz, argi dago erantzuna ezin dela egin EBko armamentu-artsenaletik, eta indar atlantista behar dela, baina “Europak NATOn duen posizioa indartu behar dugu, defentsa-aurrekontuak %2ra igotzeko konpromisoa hartuta”.
Bada esperientziarik gabeko beste modu bat. “NATOn inbertsio bateratuaren ahalegin kolektiboa behar dugu, Europaren autonomia estrategikoan sakontzeko tartea utziko ligukeelako”.

NATOren estrategia berrian, Errusia etsaitzat jotzen da, eta, beraz, bistan da Europa agertoki geoestrategikoan aktore izan behar duela. Josep Borrel parafraseatuz, Europak esaten zuen “boterearen hizkuntza erabili” behar duela, disuasio-gaitasunarekin eta mundu errealari aurre eginez, eta ez hura izatea nahi lukeen munduari. Hartu behar dituen erabakiek errealistak izan behar dute eta aurrez aurre dagoenari defentsa-gaitasuna eta erabiltzeko borondatea duzula esan behar zaio.

Disuasioa ez luke bere botere militarrak ulertu behar, baizik eta bere defentsa-egituretan ikusarazi behar luke nor den eta egoera jakin batzuetan zein erantzun-gaitasun izan dezakeen. Errusiak ez zegoela ikusi du. Bere defentsa-politika guztiak disuasio-gaitasun horretara bideratuta egon behar du, “Ez da militarizazio-arazoa, disuasio-arazoa da”.

Laugarren puntu gisa, Mariola Urreak ezinbestekotzat jotzen zuen Batasunaren Tratatuen erreforma. Europaren egitura konstituzionala beste garai batzuetakoa da, ez gaur egungoetakoa. Beti “erreformarik ez da tokatzen” duten inmobilistak, nazionalak zein europarrak, aipatzen zituen: “orain bai tokatzen dela”.

Pandemian, osasun-sistema osoa aldatuko genukeen hura bateratzeko, orain segurtasunaren eta defentsaren Europa eta kanpo-politika guztia, nazioarteko geopolitikan jokatu nahi badugu.

Mariola Urreak bere hausnarketak amaitzeko, honako hau adierazi zuen: “oso zaila da herritarrei eskatzea uler dezatela defentsa-aurrekontuetan ahalegin nabarmena egingo dugula, baldin eta aldez aurretik segurtasun eta defentsaren beharrean hezi ez baditugu. Defentsaren kultura. Kultura horrek ez du militarizazio-prozesuekin zerikusirik, gure mehatxuak eta arriskuak zein diren eta gure erantzun-gaitasunak zein diren ideia garbiarekin baizik. Arrisku-noziorik ez badute, ez dute aurrekontua handituko aurre egin, zeri?’’.

Botere publikoek urte askoren zehar sinetsarazi digute ez zegoela mehatxurik. Defentsaren kultura ez da inprobisatzen, eta “une kritiko batean gaude, non Estatuek oso ahalegin handiak eskatzen dituzten erabakiak hartu behar baitituzte aurrekontuetan, ahalegin horren beharra eta hori egiteko arrazoiak ulertzen ez dituzten herritarrekin”.

Fernando Valenzuela, bere kargu ugarien artean EBk Errusian duen enbaxadorearena izan zena, funtsezko zenbait alderditan bat etorri zen. Besteak beste, azpimarratu behar dugu denok ulertu behar dugula gerran gaudela, baina Putinen irudian jarri zuen arreta, egungo inbasioaren kausak biltzen baititu.

Putinek herritarren laguntza behar izan du denbora batez, egonkortasun eta aurrerapenaren truke askatasun-maila jakin bat barkatzen zuen gizarte batean, 10 urteko kaosa jasan eta zenbait oligarkek ondasun publikoak modu basatian bereganatu ondoren.
Urteen poderioz, askatasunak nabarmen okertzen hasi ziren, eta ekonomia-aurrerapena gelditu egin zen 2012az geroztik. “Putinen ospea oso ukituta dago”, inkestak egin arren. Baina argudiatzen zuen, hauteskundeetako abstentzio-maila altuan dagoela froga, eta telefono-inkestek berek ere telefono-mozketak izaten dituztela, kontsultaren izaera planteatu orduko.

Putinek kanpo-ekintza berri bat egin behar izan zuen - Krimearen efektua dagoeneko indarra galdu zuelako - Ukrainan, gizartea Errusia Handiaren goiburu nazionalistarekin elkartzeko. Ezin zituen SESBen balioak aldarrikatu, baina bai buruzagi baten beharra duen herri eslaviar bat. Putinek Nikolas I.aren maximoak berreskuratu ditu: autokrazia, ortodoxia eta nazionalitatea. Ukraina gatazkan dago eragiketa ideologiko horretan, mundu eslaviarraren bihotza baita. Mendebaldeko demokrazietarantz bideratzean, hartu beharreko etsai bihurtzen da.

Putinek, uneaz gain, EBko krisien berri izan du, 2008ko finantza-krisia, Covid eta AEBekiko harreman-krisia Trump-en garaian, erasoan erabakitzeko.

Europak ondorio ekonomikoak eta deribazio sozialak jasango ditu “Horregatik da hain garrantzitsua gizartea zuzenean gerran gaudela ikusaraztea. Sei hilabete barru jendea gaizki dagoenean, ez da nahikoa arrazoi izango ukrainarrak defendatzeko. Zuzenean zuri erasotzen ari zaizkizuela erakutsi behar diegu, ez bakarrik ukrainarrei”.

Putin gizarte-ongizatean oinarritzen den EBren likido amniotikoa erasotzen ari da.