Euskal Herria eta Kanada. Itsasotik izarretara

Egun, arkeologia irakasle eta doktorego ondoko ikerle giza ari da Gasteizeko Letren fakultatean (UPV/EHU). Erdi Aro eta Aro Modernoko euskal zeramikaren ikerketan aditua, XIV eta XIX. mende bitarteko zenbait prozesu historiko ari da aztertzen gaur egun. Ameriketako kolonialismo goiztiarra, nazioarteko euskal arrantza edota Karlismoaren ikerlanean ari da buru-belarri. Nazioarteko argitalpen eta proiektuak, Euskal Herriko zenbait gune aztergai dituen jarduera ezberdinekin uztartzen ditu, bereziki Aiarako bailaran. Nazioarteko arkeologi erakundeetako kide eraginkorra izateaz gain, kongresuen antolaketa eta parte-hartzean zein aldizkariekiko elkarlanean biziki ari da azken urteotan. "Society for Post-Medieval Archaeology" erakundearen "Community Engagment Award" saria jaso du 2016an. Iraganeko ezagutza gizarteratzea da hain zuzen, gauzatzen dituen azken ikerlanen zeharkako ezaugarria.

Leferman doktorea Ingeles Hizkuntza eta Hizkuntzalaritzako irakasle adjuntoa da Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) Letren Fakultatean. Bere ikerketak hizkuntzalaritza aplikatua eta teorikoa hartzen ditu. Gaur egun, Nazioarteko Mugikortasuneko Zuzendaria da UPV/EHUko Euskara, Kultura eta Nazioartekotze Errektoreordetzan.

Xabier Agote erriberako arotza da, itsasontzi historikoen eta ondare-interesekoen eraikuntzan aditua. 1989 Apprenticeshopen, Maineko Itsas Museoko erriberako arotzeria eskolan (AEB). AEB), itsas kulturaren sustatzailea eta dibulgatzailea ere bada, eta aditua nabigazio-tonajean eta birsortze historikoko espedizioetan. Horrez gain, itsas arkeologiako ikerketa-proiektuetan laguntzen du. 1997an Albaola irabazi-asmorik gabeko elkartea sortu zuen eta 2014an Itsas Kultur Faktoria, Itsas Kulturaren Faktoria, Pasaiako ontziola-museo baten ateak ireki zituen. XVI. mendeko San Juan baleontziaren erreplika historikoa eraikitzen ari dira, UNESCOren babesarekin. Ondare-intereseko itsasontziak eraikitzeaz gain, ontzigintzari lotutako artisautza-lanbide zaharrak berreskuratzen ari dira, hala nola forja, kordeleria, belaontziak eta abar. Fabrikan Aprendiztegi erriberako arotzeriako nazioarteko eskola ere badago. 2018an, Pasaia Itsas Festibala sortu zuen, Pasaiako udalarekin lankidetzan. Bi urtez behingo topaketa da, eta ontzi tradizionalak eta mundu osoko itsas kulturak elkartzen dira bertan.

Alvaro Aragón Ruano (Oiartzun, 1969-11-09) 1992. urtean Historian lizentziatu zen Deustuko Unibertsitatean eta 2000. urtean doktore titulua eskuratu zuen Euskal Herriko Unibertsitatean, non Irakasle Agregatua da. Hasiera batean, bere ikerketa lana baso eta abeltzaintza historian kokatu bazuen ere, azken urteetan, lerro hori baztertu gabe, Euskal Herriko merkataritzaren historiarekin partekatu du. Eremu horretan nazioarteko zein Espainia mailako aldizkarietan argitaratu ditu bere ikerketak (Atlantic Studies, International Journal of Maritime History, Journal of European Economic History, Obradoiro de Historia Moderna, Studia Historica, e.a.), batik bat, euskal merkatarien presentzia, euskalduntasuna eta identitatea nazioarteko merkatuetan aztertuz. Honekin batera, egun, alde batetik, Espainiar zein Frantziar Estatuen barruan euskal foru lurraldeek garatutako muga eta identitate diskurtsoak ari da aztertzen, eta bestetik, merkataritza elite horien jatorri lehen mundu globalizazioaren kontestuan.

Julene Aramendia doktorea EHUko ikertzailea da. Ingurumen Zientzietako lizentziatura lortu zuen 2009an. Gero, 2010ean, Ingurumen Kutsadura eta Toxikologia masterra lortu zuen, eta, 2013an, doktore-titulua doktore-programa berean. Doktore-tesi horri nazioarteko aipamena, Cum Laude, eta UPV/EHUko doktoretzako sari berezia, eman zitzaizkion. Doktorego-ondorengo ikasketak atzerriko unibertsitate eta ikerketa-zentroetan eman ditu, besteak beste, Pierre eta Marie Curie Unibertsitatean, Caltech, Sannioren Unibertsitatean eta Aarhuseko Unibertsitatean. Ekarpen zientifiko gehienak kultura-ondareko ondasunak eta ingurumen- eta giza osasun-arazoak aztertzearekin lotuta daude. Gainera, azken urteotan, haren ikerketaren zati bat espazioaren esplorazioan eta kimika analitikoaren aplikazioa planeten eta sateliteen gainazalen azterketan oinarritu da. Lan horiek, funtsean, teknika analitiko ez-suntsitzaileak erabiltzea dute helburu, hala nola Raman espektroskopia eta X izpien fluoreszentzia. Raman laserreko espektrometroaren (RLS), ESA ExoMars2022 misioan, eta SuperCam tresnaren (NASA Mars2020 misioan) talde zientifikokoen kidea da Julene.

Sarai Barreiro Argüelles arkeologoa eta Montrealgo Unibertsitatean doktoretza lortzeko hautagaia da, Erdialdeko Amerikako arkeologian formazioarekin eta Kanadako ipar-ekialdeko historia eta itsas Arkeologian espezializatua. Bere egungo ikerketa proiektuak, XVII. eta XVIII. mendeetan San Lorentzo Golkoan herri indigenen eta euskal arrantzaleen itsas mugikortasuna eta itsas baliabideen ustiapena aztertzen ditu. Bere lan arkeologikoa Ternua eta Labradorreko kostaldeko eskualdetan eta San Lorentzoko Golkoaren hegoaldean egin zuen, eta arreta berezia jarri zuen kultura materialaren analisian eta euskaldun, inuit eta Mi'kmaq komunitateek erabilitako maritorium-aren konplexutasunean.

Brian Christie doktorea UVic-erako kontratatu zuen UBCk 2007an, Uharteko Programa Medikoaren (IMP; UBC) eta Zientzia Medikoen Dibisioaren (DMS; UVic) sortzaileetako bat izateko. UBC-ko medikuntzako ikasleen irakasle eta tutore gisa jarduteaz gain IMP-n, Christie doktoreak UVic-en Neurozientziako Graduondoko Programa sortzen lagundu zuen, eta programaren hasierako zuzendaria eta graduondoko aholkularia izan zen. Era berean, DMSk eskainitako lizentziaturaren lehen ikastaroetako batzuk sortu ditu, eta lizentziatura eta graduondoko ikasleak gainbegiratu ditu EPHE, Psikologia, Biologia, Biokimika eta INTD programetan urteetan zehar, eta horrek ikuspegi paregabea ematen dio osasunarekin lotutako programa askotako irakaskuntzari buruz. Christie doktoreak Zientzia Medikoetako Irakaskuntzaren 2021eko Saria jaso zuen UVic-en egindako lanagatik. Christie doktorearen ikerketa-programa garun zahartuan gertatutako gaixotasun neuropatologikoetan (adibidez, garuneko lesioak) eta kongenitoetan (adibidez, FASD, FXS) berreskuratze funtzionala sustatzeko garuneko plastikotasunaren erabileran oinarritzen da. Bere ikasleek ikerketa aurrekliniko eta klinikoetan parte hartzen dute.

Dempster andrea 2013an aukeratu zuten Batzar Ganberarako eta 2015eko abenduan Batzar Ganberako bozeramaileorde izendatu zuten. 2017ko uztailean, Haurren, Adinekoen eta Gizarte Garapenaren ministro izendatu zuten, Ternua eta Labrador Etxebizitza Korporazioko ministro arduradun eta Desgaitasuna duten Pertsonen Estatutuaren ministro arduradun. Udal Arazoetako eta Ingurumeneko ministroa eta Emakumearen Estatutuko ministroa ere izan zen. 2021ean, karguaren zina egin zuen Indigenen Arazoetako eta Adiskidetzeko ministro arduradun, Labrador Aferetako ministro arduradun eta Gobernuko Etxeko Buruzagiorde. Charlottetownen jaioa, Labrador, Dempster andrea Memorial University-n izan zen eta turismo eta ostalaritzan lan egin zuen etxera itzuli baino lehen eta 23 urte eman zituen Labradorren lan kontseilari gisa, 10 urte NunatuKavut Kontseilu Komunitarioarekin barne, Dempster andrea harroa delarik. Dempster andrea Charlottetowneko alkateordea izan da, Labradorreko zuzendaria Ternuako eta Labradorreko udalekin, Labrador-Grenfell Eskualdeko Osasun Agintaritzako Batzordearekin fidatu zen, eta indigenen ordezkaria izan zen Medikuntza Fakultateko Onarpen Batzordean.

Wendy Drukier Kanadako enbaxadorea da Espainiako Erresuman eta Andorrako Printzerrian 2020ko abendutik. Politika eta Ekonomian graduatu zen Queen 's Unibertsitatean 1990ean. Nazioarteko Harremanetako masterra egin zuen Norman Paterson Schoolen, Carletongo Unibertsitatean (1994). 1997an, Kanpo Arazoetako eta Nazioarteko Merkataritzako Ministerioarekin bat egin zuen. Atzerrian, Buenos Airesko Enbaxadan (1999-2002) esleitu zen lehen aldiz. Ondoren, aholkulari politiko izendatu zuten Bogotan (2007-2009) eta Kanadako Misio Iraunkorrean, Washington D.C.ko Amerikako Estatuen Erakundearen aurrean. (2010-2012), non Ministerioko Gai Hemisferikoen Dibisioko zuzendaria ere izan zen. 2012tik 2015era, enbaxadore izan zen Costa Rican, Hondurasen eta Nikaraguan. Ondoren, hainbat kargu bete zituen Kanadako Gobernuaren egoitza nagusian, besteak beste, Egonkortze eta Berreraikitze Programen Dibisioko zuzendariorde gisa eta Nazioarteko Erakundeen zuzendari nagusi gisa. Azken kargua Ekonomiaren Garapeneko zuzendari nagusi izan zen.

Miren Egaña Goya, Filologia Erromanikoan lizentziatua da, eta Euskara Hizkuntza eta Kulturako Katedraduna B.I.an, 1980 ezkero oposaketa libre eta publiko batez, jubilatu arte. Irakasle eta ikerlari, esku hartu zuen 1. Labradorrera Euskal espedizioan. 1985 ezkero, ikertzen ari da euskaldunek bale ehiza eta bakailao arrantzan Kanadako ekialdeko kostetan utzitako leku izenak. Eusko Jaurlaritzaren beka batek 1990, 1991 eta 1992 urteetan Kanadako artxiboetara bideratzen du. Ottawan, Kanadako Artxibo Nazionaletan mapak ikertzen ditu, bai eta Montréal, Québec, Ternuako St. Jonh’s-en. Saint Pierre et Miquelon, Frantziako Itsasoz gaindiko lurraldetako artxiboetan ikertzen du, bai eta Archives Nationales de France eta Bibliothèque Nationale de France Parisen, eta Madrilgo Museo Naval delakoan ere. Aldi berean Ottawan, Parks Canadarekin kolaboratzen du, eta Historiako Kanadiar Museoan, bai eta Québeceko Lavaleko unibertsitatean hitzaldiak ematen ditu. Argitalpenen artean: 500 años de presencia vasca en el Atlántico norte, en 2021; “A Permanent Place in Newfoundland : Seventeenth-Century Basque Tombstones in Placentia” 2018; Egaña Miren & Loewen Brad, “Le routier de Piarres Detcheverry, 1677.

John Geiger Royal Canadian Geographical Society eta Canadian Geographic Enterprises erakundeetako kontseilari delegatu izendatu zuten 2013an. Hori baino lehen, 8 urtez gobernadore-kontseiluko kide izan zen, eta 2010ean 13. presidente hautatu zuten. John zazpi libururen nazioarteko egile salduena da, horien artean Frozen In Time: The Fate of the Franklin Expedition. Bere lana hamalau hizkuntzatara itzuli dute. Johnek hitzaldi ugari eman ditu, besteak beste, Bristolgo Ideien Jaialdian eta Edinburgoko Liburu Jaialdian. 2014an Roald Amundsenen Oroimenezko Hitzaldia aurkeztu zuen. Telebistako eta irratiko programa askotan agertu da, eta film dokumentaletan nabarmendu da, besteak beste, "Arctic Ghost Ship" PBS Novan eta "The Angel Effect" National Geographic Channel 's Explorerren. John Senior Fellow bat da Massey Collegen, Toronton. Honoris causa legeetan doktore da Calgaryko Unibertsitatean. 2015ean domina polarra jaso zuen. 2018an John Royal Scottish Geographical Societyko ohorezko bekadun eta James Caird Societyko ohorezko kide izendatu zuten. 2021ean Kanadako Ordena eman zioten, eta 2023an RCA domina jaso zuen Kanadako Arteen Errege Akademiaren eskutik.

Cindy Gibbons, Kultura Baliabideen Kudeaketarako aholkularia, Parks Canada – Mendebaldeko Ternua eta Labrador Landa Unitatea. Cindy Gibbons Red Bayn hazi zen, Labradorreko hegoaldeko kostaldean, eta Arte (historia) eta Hezkuntza (bigarren hezkuntza) lizentziaduna da Ternuako Memorial Unibertsitatean. Esperientzia handia du Ternua eta Labradorreko ondarearen sektorean, baita Point Amour, Cape Race eta Battle Harbour bezalako tokietan eta Ternua eta Labrador Museoen Elkartea eta Ternua eta Labradorreko Ondare Fundazioa barne hartzen dituzten erakundeekin ere. Mendebaldeko Ternuako eta Labradorreko CRM aholkulariaren erronkari ekin aurretik, Gibbons andrea Red Bayko Gune Historiko Nazionaleko Bisitarien Esperientzia Taldeko burua izan zen ia 20 urtez. Labradorreko hegoaldean bizi da oraindik.

Medikuntza eta Kirurgian lizentziaduna (EHU), Medikuntza eta Kirurgian doktorea (UPV/EHU) eta doktorego-ondorengo ikertzailea Zuricheko Unibertsitateko Garuneko Ikerketarako Institutuan. Grandes doktorea Giza Anatomia eta Enbriologiako katedraduna da 2002tik (UPV/EHU), eta errekonozimendu berezia lortu zuen ikerketan (6 seiurteko) eta irakaskuntzan (6 bosturteko) egindako jarduerengatik. Zientzia Medikoen Dibisioko (Viktoriako Unibertsitatea, Kanada) zientzia-laguntzailea eta Graduondoko Ikasketen Fakultateko kide afiliatua da (Viktoriako Unibertsitatea, Kanada). Neurozientzietako Unibertsitate arteko Doktoretza Programaren koordinatzailea (UPV/EHU), Doktoretza Eskolako Zuzendaritza Batzordeko kidea (UPV/EHU) eta Cannabinoideko Espainiako Ikerketa Elkarteko lehendakari ohia izan da (2019-2023). Grandes doktorea LABSYNAPS ikerketa-taldearen buru da, gaixo ez dauden eta gaixo dauden garunetan kannabinoide-sistemaren ikerketan zentratuta dagoena. Lorpenik handiena garuneko mitokondrioetan kanabinoide-hartzaileak aurkitzea izan da (Nature Neuroscience 2012, Nature 2016 eta 2020, Glia 2018, Neuron 2021). Osasun-zientzietako 35 doktore-tesiren ikuskatzailea.

Eneko Iradierrek Telekomunikazio Ingeniaritzako Masterra eta doktoretza Euskal Herriko Unibertsitatean, 2018an eta 2021ean, lortu zituen hurrenez hurren. Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) Seinalearen Tratamendua eta Irrati-komunikazioei buruzko ikerketa-taldeko kide da, eta Lengoaia eta Sistema Informatiko Saileko irakasle laguntzailea da. 2017an, eta urte eta erdiz, IK4-Ikerlan zentro teknologikoan aritu zen ikertzaile ikasle moduan, URLLC komunikazioak eta kontsumo oso txikiko sistemak garatuz. Doktorego-ikasketetan, praktikak egin zituen Ottawako Communications Research Centre Canada-n. Nazioarteko aldizkari eta hitzaldietan 50 artikulu baino gehiagotako egilekidea da. Hari gabeko komunikazioetan izen handiko nazioarteko hainbat aldizkari eta konferentziaren ikuskatzailea izan da. IEEE Transactions on Broadcasting-eko editore elkartua da. Haren egungo ikerketa-interesek haririk gabeko komunikazio-sistemen PHY/MAC/RRM geruzetarako IAn oinarritutako teknologia berriak diseinatzea eta garatzea barne hartzen dute.

Yvonne Rumbolt-Jones da Labradorreko diputatua eta Parlamentuko idazkaria Iparraldeko Arazoetarako ministroarentzat eta Defentsa Nazionalerako ministroarentzat. 2013ko maiatzean Komunen Ganberarako hautatu aurretik, Jones andrea MHA liberala zen Cartwright-L 'Antse au Clairentzat, 1996an aukeratua. 27 urterekin, Labradorreko lehen emakume inuktarra izan zen Diputazioan. Lan, Zerbitzu eta Garraio Saileko eta Osasun Saileko idazkari izan da. 2003an, Jones andrea izan zen Atlantikoko Kanadan Arrantza eta Akuikulturako ministro izendatu zuten lehen emakumea. Emakumearen Estatutuaren ministroa zen. Jones andrea Ternuako eta Labradorreko Alderdi Liberaleko lehen emakumezko buruzagia izan zen eta Bere Maiestateen Oposizio Leialeko buruzagia 2007ko azarotik 2011ra. Jones andrea Kazetaritzan Arte Aplikatuetan diplomatu zen eta kazetari gisa hasi zen Ternuan eta Labradorren. Geroago kargu bat onartu zuen Memorial University-n. Geroago, Giza Baliabideen Garapenerako Kanadako Baliabideetako Enplegu kontseilari kargua hartu zuen, eta NunatuKavut bere jatorrizko eskualdean jarri zen bizitzen.

Paula Laita Pallares Soziolinguistika Klusterreko ikertzailea da. Hezkuntza arloan euskara biziberritzeko proiektuetan lan egiten du, ikastetxe publikoetan hizkuntzen irakaskuntzarako metodologia berritzaileak garatzen eta aplikatzen. Euskal Herriko immigrazioari eta hizkuntza-aniztasunari buruzko ikerketa-proiektuetan ere lan egiten du. Paula Itzulpengintzan eta Interpretazioan lizentziaduna da , eta Itzulpengintza eta Komunikazio Kulturaleko masterra Valladolideko Unibertsitatean egin zuen, baita Hizkuntzalaritza eta Euskal Ikasketetako doktoregoa ere (EHU, 2021). Bere ikerketa lanak metodologia indigenei eta komunitatean oinarritutako ikerketa parte-hartzaileei jarraitzen die, eta Kanadako Britainiar Columbiako Nenqayni ch 'ih (Tŝilhqot' in hizkuntza) berreskuratzearekin lotuta dago. Azken hamar urte hauetan Nazioaren Hizkuntza Koordinatzailearekin lan egin du Yuneŝit'in Jaurlaritzako Hizkuntza Departamentuan. Era berean, BCko First Peoples' Cultural Council-ekin lan egin du eta BCko komunitateetan hizkuntza biziberritzeko programak eta materialak garatzen lagundu du. Paula EHUko Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedrako kidea da, baita Kanpo Arazoetako, EBeko eta Ministerioko zinpeko itzultzaile eta interpretea ere.

Xabier Lamikiz Euskal Herriko Unibertsitateko (Vitoria-Gasteiz) Historia ekonomiko irakasle agregatua da. Doktoretza Royal Holloway-University of Londonen jaso zuen 2006an eta doktoretza ondoko proiektua University Collegen (UCL) amaitu zuen 2009an. Ekonomia Historiako irakasle laguntzailea izan zen Madrilgo Universidad Autónoman 2010etik 2012ra, Euskal Herriko Unibertsitatera joan zen arte. Trade and Trust in the Eigheenth-Century Atlantic World: Spanish Merchants and their Overseas Networks (Boydell Press, 2010) liburuaren egilea da, eta aldizkari akademiko ezagunetan argitaratu du: Hispanic American Historical Review, Colonial Latino American Review, Revista de Indias, Revista de Historia Económica eta International Journal of Maritime History. Era berean, liburu-kapitulu ugari argitaratu ditu Aro Berriko merkatari eta merkataritza-instituzioei buruz. 2015ean, Xarles Videgain eta Manuel Padilla Moedanorekin batera Othoi çato etchera: Le Dauphin itsasontziko euskarazko gutunak (1757) (Baiona, IKER) liburua argitaratu zuen. Gaur egun, XVII. eta XVIII. mendeetan Espainiako merkataritza kolonialari lotutako eguneroko praktika aztertzen ari da.

Erlantz Lizundia irakasle elkartua da Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Bilboko Ingeniaritza Fakultatean. Material Aurreratuen Ingeniaritzako doktoretza egin zuen 2011an EHUn. Columbia Britainiarreko Unibertsitatean (Kanada) eta Zuricheko ETHn (Suitza) sartu zen, 2016 eta 2018an, zientzialari bisitari gisa. Energia metatzeko, katalitikoak, optikoak eta ingurumen-konponketetarako diren aplikazioetarako material berriztagarrietan oinarritutako funtzio anitzeko nanohibridoak garatzera daude zuzenduta bere ikerketak. Material eta teknologia berrien ekodiseinuan ere lan egiten du, energia biltegiratzea barne, bizi-zikloa ebaluatzeko metodologiaren bidez.

Brad Loewen Montrealeko Unibertsitateko (Kanada) historia eta itsas arkeologiako irakaslea da. Irakasle graduatu gisa, 12 doktorego hautagai eta 45 master ikasle ikuskatu ditu. Bere indusketek Montreal Zaharreko funtsezko leku bat barne hartzen dute, Fort Ville-Marie gotorlekua, non kolonizatzaile frantsesek 1642an hiria sortu zuten, eta Frantzia Berriko arkeologiari buruz asko argitaratu du. Itsas arkeologian egindako lanaren atal gisa, 1565ean Red Bay-n (Labrador) galdutako San Juan baleontziaren hondoratzeari buruzko Parks Canada-rentzat egindako ikerketa garrantzitsu baten egile nagusia da. Itsasontzi eta txalupen arkeologiari buruzko ikerketak, Red Bayn dagoen euskal txaluparen adibideak biltzen ditu, baita Cavalaire-sur-Mer, Labrador, Bermuda eta Quebec-en dauden beste dozena bat euskal hondoratze ere. Bere ikerketa proiektu honek, "Euskaldunak eta herri indigenak San Lorentzo golkoaren inguruan", inuit, Mi'kmaw eta irokes herriek txalupak nola erabiltzen zituzten aztertzen ditu. Belaontzi honek indigenen mugikortasun mailan eragin zuen, San Lorentzo golkoaren inguruko bizitza modu indigena eraldatuz 1550 eta 1800 urte aldian.

Todd Russell William 's Harbourrekoa da, uharte-komunitate txiki bat Labradorreko hego-ekialdeko kostaldean. Todd Corner Brook eta St. Todd NunatuKavut Kontseilu Komunitariorako hautatu zuten 1992an. Bi urte geroago presidente hautatu zuten, eta 11 urtez izan zen kargu horretan. Hainbat batzar nazionaletako kide ere izan da. Todd 2005eko maiatzean sartu zen politika federalean, Labradorreko diputatu hautatu zutenean. Todd berriro hautatu zuten NCCko presidente 2012an eta berriro 2016an eta 2020an.